รายชื่อสมาชิกกลุ่มผักกระชับ ม.6/2

   

          รายชื่อผู้จัดทำมีดังนี้ (ซ้ายไปขวา)

     1.นายพีรภัสส์       จันทรเนตร      เลขที่  17

     2.นางสาวสมิตา     บุญราวิกุล       เลขที่  35

     3.นายสิริภพ         เมฆสว่าง         เลขที่  43

(ผู้ร่วม).นายวีรภัทร์      เนตรประไพกุล เลขที่  14

     4.นายพงศ์พันธุ์      ไพโรจน์          เลขที่  11

     5.นายทักษิณ         ดารา             เลขที่  45

          ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6/2

สื่อการเรียนการสอนเรื่องผักกระชับ

ประโยชน์เเละข้อระมัดระวังของผักกระชับ

• ยอดอ่อนและต้นอ่อนที่มีใบแท้สมบูรณ์เมื่อทำให้สุกแล้วสามารถใช้รับประทานเป็นผักได้ หรือใช้ต้นอ่อน (เพาะจากเมล็ด) นำมาใช้ปรุงอาหาร เช่น ทำแกงส้ม เป็นต้น แต่อย่างไรก็ตาม ควรจะระมัดระวัง เนื่องจากต้นกระชับมีสาร xanthostrumarin glycoside ซึ่งเป็นสารที่เป็นพิษต่อสัตว์เลี้ยง

• เมล็ดให้แป้ง โดยเมล็ดจากแป้งสามารถนำมาใช้ทำเป็นเส้นก๋วยเตี๋ยวได้

• ต้นกล้าของกระชับจะมีพิษมาก ห้ามรับประทานเด็ดขาด เพราะอาจจะทำให้เกิดอันตรายถึงชีวิตได้

• เมล็ดมีสาร Xanthostrumarin glycoside ซึ่งเป็นสารที่มีพิษต่อสัตว์ สารนี้จะคงอยู่จนถึงระยะที่เมล็ดงอกเป็นต้นอ่อนมีใบเลี้ยงติดอยู่ เมื่อใบแท้เริ่มมีการเจริญเติบโต ไกลโคไซด์จะลดลงอย่างรวดเร็ว โดยสารพิษชนิดนี้จะไม่สลายตัวแม้จะนำมาตากแดดให้แห้งแล้วก็ตาม

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของกระชับ

• ทั้งต้นพบสาร 43-lsopetenyl, Strumaroside, Xanthinin, Xanthumin อีกทั้งยังมีสาร KNO3, C aSO4, Amino Acid เป็นต้น

• เมล็ดกระชับพบสาร Xanthostrumarin 1.27% และพบสาร Xanthumin Xathnol และยังพบน้ำมันอีกประมาณ 39% ซึ่งในน้ำมันพบสาร เช่น Oleic acid และ Linoleic acid ในเมล็ดยังพบ Oxalic acid, เรซิน, วิตามินซี, โปรตีน, และน้ำตาลอีกด้วย

• ในเมล็ดกระชับมีสาร Santhostrunarin โดยสารชนิดนี้เมื่อนำมาทดลองกับสัตว์ทดลอง จะพบว่ามันสามารถช่วยลดระดับน้ำตาลในเส้นเลือดของสัตว์ทดลองได้ แต่สารดังกล่าวไม่สามารถนำมาใช้รักษาผู้ป่วยโรคเบาหวานได้เหมือนสารอินซูลิน เนื่องจากสารดังกล่าวนั้นมีลักษณะการลดน้ำตาลในเลือดที่แตกต่างกันคือ อินซูลินจะทำให้หน้าที่ลดระดับน้ำตาลในเลือดที่มีอยู่ในกระแสเลือดให้ลดลง แต่สารจากเมล็ดกระชับจะทำให้หน้าที่สลายโครงสร้างของน้ำตาลที่กำลังสร้างขึ้นจากภายในตับ ดังนั้น จึงไม่มีผลในการลดระดับน้ำตาลในเส้นเลือดที่เกิดจากการรับประทานเข้าได้เหมือนกับสารอินซูลิน

• น้ำต้มที่ได้จากเมล็ดกระชับ มีฤทธิ์ในการยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อ Bacillus inuza และ Staphylococcus ได้

• สาร Santhostrunarin จากกระชับมีฤทธิ์เป็นพิษ โดยจะทำให้ bun. ในปัสสาวะสูงขึ้น ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อไต เพราะจะทำให้พิษไนโตรเจนจากปัสสาวะเข้าสู่กระแสเลือด ซึ่งจะมีผลในการทำลายตับ ทำให้ตับเกิดโรคได้ หรือหากพิษเข้าสู่สมองก็มีผลในการทำลายเส้นประสาทในสมอง และมีผลต่อชีวิตได้

• หากฉีดสาร Santhostrunarin ในขนาด 10-16 มิลลิกรัม ต่อน้ำหนักตัวของหนู 1 กิโลกรัม จะเริ่มถึงขีดอันตราย แต่ถ้าหากฉีดในขนาดถึง 40 มิลลิกรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม จะมีพิษทำให้หนูเสียชีวิตได้

• สำหรับวิธีการแก้พิษจากสาร Santhostrunarin ให้ฉีดน้ำเกลือ จะสามารถช่วยบรรเทาพิษลงได้ และขึ้นอยู่กับปริมาณของพิษที่ได้รับ

เมล็ดผักกระชับมาจากไหน

               “พอหมดหน้าเกี่ยวข้าว ทิ้งนาไว้เฉย ๆ ไม่ได้ทำอะไร ผักกระฉับมันขึ้นเองตามธรรมชาติ มันเป็นวัชพืชโตง่าย ขยายพันธุ์เร็ว ตัดถางเท่าไหร่ก็ไม่หมด”

               คุณป้าเล่าต่อด้วยสำเนียงระยองอย่างอร่อยปาก แต่คนต่างถิ่นอย่างเราฟังไม่ค่อยจะทัน ต้องมีคนมาช่วยอธิบายขยายความทำให้รู้ว่า สำหรับชาวนาแล้ว ต้นกระชับคือ วัชพืชชนิดหนึ่ง ที่จะขึ้นในท้องนาหลังเกี่ยวข้าว เติบโตเร็วมาก เมื่อถอนทิ้งไว้ริมคันนา เมล็ดแก่ที่ตกพื้นจะงอกเป็นต้นอ่อน ชาวบ้านนิยมเก็บไปจิ้มน้ำพริก ต่อมาจึงมีคนริเริ่มนำไปเพาะเพื่อปลูกขาย

              หลังเก็บเกี่ยวข้าว เกษตรกรจะเตรียมดินเพื่อปลูกกระชับในช่วงเดือนพฤศจิกายน จนถึงเดือนกุมภาพันธุ์ลูกหรือเมล็ดกระชับที่อยู่ติดต้นซึ่งแก่ได้ที่ จะถูกเก็บมาตากแดดให้กิ่ง ก้าน ใบแห้งกรอบ แล้วร่อนเอาเฉพาะเมล็ดที่ยังมีเปลือกหุ้มอยู่ นำไปแช่น้ำในถังซึ่งทำจากท่อซีเมนต์

               “ช่วงแรกต้องถ่ายน้ำวันเว้นเว้น ทำแบบนี้จนกว่าสีน้ำจะใสขึ้น ช่วงหลังอาจจะถ่ายสองอาทิตย์ครั้งหรือเดือนละครั้ง ต้องแช่อย่างน้อยสองเดือน แต่จะให้ดีคือ 70-80 วัน”

               การปลูกจะใช้ดินท้องนา ใช้ไม้ตบเบา ๆ ให้เมล็ดกระชับจมลงดิน ก่อนโรยทรายหยาบทับบาง ๆ เป็นตัวช่วยกักเก็บความชื้น แล้วรดน้ำด้วยฝักบัวให้ทั่ว ด้านบนของแปลงปลูกมุงหลังคากันฝน ด้านข้างขึงตาข่ายกรองแสง ขึ้นอยู่กับทิศทางของแสงที่ส่องเข้ามา เพราะผักที่ปลูกขายไม่ต้องการแดดจัด อีกเหตุผลคือป้องกันนกลงมากินเมล็ดผักในแปลง

               “หนึ่งแปลงจะใช้เมล็ดประมาณสองตะกร้า ส่วนมากจะรดน้ำครั้งเดียว ถ้าน้ำชุ่มไป ราก ใบจะเน่า แต่ต้องดูด้วยว่าถ้าอากาศร้อนมาก น้ำแห้งไป ก็ใช้กระบอกฉีดเป็นละอองน้ำนิดหน่อย ระหว่างโตเราต้องคอยหยิบเปลือกของเมล็ดที่แห้งทิ้ง ไม่อย่างนั้นจะไปเกี่ยวให้ต้นอื่นช้ำ เพราะเปลือกมันแหลมแข็ง”

               ต้นอ่อนผักกระชับ อายุ 8 วัน จะถูกถอน เคาะ ล้างดินที่เกาะติดกับรากจนสะอาด เพื่อส่งขายต่อไป เมล็ดกระชับที่เก็บไว้ในแต่ละครั้ง เพียงพอให้เกษตรกรเพาะขายตลอดทั้งปี ส่วนหนึ่งจะถูกเก็บไว้เป็นเมล็ดพันธุ์เพื่อใช้ปลูกในท้องนาปีถัดไป

              

ลักษณะของผักกระชับ

 

• ต้นกระชับ จัดเป็นพรรณไม้ล้มลุก มีอายุราว 1 ปี (บ้างว่าหลายปี) มีความสูงของต้นประมาณ 40-100 เซนติเมตร ลำต้นตั้งตรง ผิวต้นหยาบ มีลายเส้นเป็นเหลี่ยม ๆ ทั้งต้น มีขนสีขาว ๆ ขึ้นอยู่ประปราย ผิวโคนต้นเป็นสีม่วง ส่วนผิวด้านบนของลำต้นเป็นสีเขียวแต้มด้วยสีน้ำตาลดำ แตกกิ่งก้านได้มาก ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใช้เมล็ด และเข้าใจว่าต้นกระชับนี้มีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกา มีการแพร่กระจายเป็นวัชพืชไปทั่วโลก โดยมักจะขึ้นตามที่โล่ง แม่น้ำ ริมลำธาร ริมตลิ่ง ริมทะเล ตามหนองบึงทั่วไป รวมไปถึงตามที่รกร้างว่างเปล่า

• ใบกระชับ ใบเป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปสามเหลี่ยม เว้าลึกเป็นแฉก 3-5 แฉก แผ่นใบยาวประมาณ 9-25 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบเป็นรูปหัวใจตื้นหรือกลม ขอบใบเป็นซี่ฟันปลาหรือหยักเป็นฟันเลื่อยแบบไม่เป็นระเบียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 5-10 เซนติเมตรและยาวประมาณ 6-10 เซนติเมตร ก้านใบยาวประมาณ 3.5-10 เซนติเมตร แผ่นใบมีขนสากทั้งสองด้าน

 

• ดอกกระชับ ออกดอกเป็นช่อกระจุกแน่น เรียงแบบช่อกระจะบนแกนเดียว ดอกมีจำนวนมาก ดอกเพศผู้และดอกเพศเมียจะอยู่บนต้นเดียวกัน โดยดอกเพศผู้จะออกที่ปลายกิ่ง มีวงใบประดับ 1 วง ลักษณะเป็นรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 2.2 เซนติเมตร กาบด้านนอกเป็นรูปขอบขนาน กาบด้านในมีลักษณะเป็นรูปใบหอก ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร กลีบดอกเป็นสีขาว หลอดกลีบยาวประมาณ 2.5 มิลลิเมตร ปลายเป็นจัก 5 จัก มีเกสรเพศผู้จำนวน 5 ก้าน เชื่อมติดกันอยู่ ส่วนช่อดอกเพศเมียจะออกตามซอกใบ มีวงใบประดับอยู่ 1 วง ลักษณะเป็นรูปขอบขนาน มีความยาวประมาณ 3 มิลลิเมตร โดยใบประดับด้านในจะเชื่อมติดกับกาบนอก ส่วนเกสรเพศเมียปลายแยกเป็น 2 แฉก

• ผลกระชับ ผลมีลักษณะเป็นรูปไข่หรือรูปกลมรีหรือเป็นรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 1-1.8 เซนติเมตร โดยจะออกเป็นคู่ ๆ ผลมีหนามนุ่มเป็นรูปตะขออยู่บนผิวของผล ที่ปลายผลเป็นจะงอยแหลม 2 อัน ในผลหนึ่งผลจะมีเมล็ดอยู่ 1 เมล็ด เรียกว่า “เมล็ดกระชับ” เมล็ดเป็นสีดำมีลักษณะเรียวยาวและเข็ง โดยจะมีความยาวประมาณ 8-16 มิลลิเมตรและกว้างประมาณ 5-12 มิลลิเมตร